کارو وب

در هنگام تصفیه نفت خام در پالایشگاه، زنجیره های هیدروکربن با طول های متفاوت تولید می شود که این زنجیره ها با ترکیب شدن با یکدیگر، سوخت های متفاوتی تولید می کنند. متان دارای یک اتم، پروپان 3 اتم، بوتان 4 اتم، پنتان 5 اتم، هگزان 6 اتم، هپتان 7 اتم و اکتان 8 اتم کربن دارند، اگر بنزینی دارای مقادیر بسیار بالایی از اکتان باشد، بنزین بسیار خوبی از نظر مقاومت در برابر خودسوزی محسوب می شود. اما در مقابل، هپتان بسیار سریع و در اثر تراکمی ناچیز، محترق خواهد شد.
توانایی متراکم شدن سوخت قبل از احتراق خود به خودی را عدد اکتان می گویند.
عدد اکتان مقیاسی است برای نشان دادن مقاومت بنزین و یا دیگر سوخت ها در مقابل گرما، فشار و شروع احتراق خود بخود (بدون جرقه).
عدد اکتان بنزین عبارت است از درصد ایزواکتان در نرمال هپتان که دارای خاصیت ضد کوبشی برابر با بنزین مورد آزمایش در شرایط آزمون استاندارد باشد.
به زبان ساده هر چه عدد اکتان یک سوخت بیشتر باشد آن سوخت در مقابل پدیده احتراق مخرب فشار و گرما مقاوم تر است.
عدد اکتان بنزین معمولی 87 بنزین ویژه 89 وبنزین سوپر93 است.وقتی میگوییم عدد اکتان بنزینی 90 است یعنی کیفیت سوخت این بنزین با مخلوطی از90درصد سوخت ایزواکتان و10 درصد هپتان برابر است.).
این 2 هیدروکربن بعنوان مبنایی برای مقاومت خودسوزی سوخت در برابر متراکم شدن انتخاب شدند و با دادن عدد 100 به اکتان و 0 به هپتان نسبتی به نام عدد اکتان بدست آمده است. بطور مثال بنزینی با عدد اکتان 87، دارای نسبت 87 اکتان به 13 هپتان می باشد. اما ساخت سوختی که متشکل از این میزان اکتان باشد هزینه تولید بسیار بالایی خواهد داشت و این 2 ماده در حال حاضر تنها تشکیل دهنده های بنزین نیستند و مواد و افزودنی های دیگری کار بالا بردن عدد اکتان یا همان مقاومت در برابر خودسوزی یا کوبش موتور را بر عهده دارند.
در ایران به طور رسمی عدد مشخصی برای انواع بنزین ها اعلام نشده، اما شنیده ها حکایت از اکتان 87 RON برای بنزین معمولی و 95 RON برای بنزین سوپر دارد.

MON , RON چیست؟

اما عدد اکتان بنزین را به 2 روش می توان بدست آورد، اولین روش، روش تحقیقی Research Octane number یا RON نامیده می شود و دومین روش، روش موتوری یا عملی: Motor Octane number یا MON نام دارد. تفاوت این 2 روش در شرایط و پارامترهای محیطی متفاوت حین آزمایش بر روی بنزین است.
فاصله بین 2 عدد بدست آمده از این 2 روش را، sensitivity یا حساسیت سوخت می نامند که بسیار هم با اهمیت می باشد چرا که ممکن است بنزینی بدلیل نوع افزودنی ها و مواد بکار رفته جهت بالا بردن اکتان در شرایط آزمایش RON عدد بالایی از اکتان را ارائه دهد اما در شرایط سخت تر، توانایی مقابله بسیار کمتری نسبت به تراکم پذیری داشته باشد و عدد حاصل از آزمایش MON بسیار پایین باشد، لذا بین چند بنزین مختلف که از آزمایش RON عدد مشابهی بدست آورده اند، بنزینی مرغوب تر است که فاصله اعداد بدست آمده از 2 آزمایش RON و MON برای آن نوع بنزین کمتر از بقیه باشد.
عوامل موثر بر عدد اکتان:
1) ارتفاع از سطح دریا: هرچه ارتفاع از سطع دریا بالا تر باشد سوخت دیرتر دچار خودسوزی می شود
2) میزان رطوبت و دمای هوا : هرچه قدر که به میزان رطوبت هوا اضافه شود شاهد بالا رفتن عدد اکتان MON هستیم و همچنین هر چه قدر که دمای هوا کاهش پیدا کند دوباره شاهد افزایش این عدد اکتان هستیم.

مفهوم تراکم به زبان ساده

99 درصد پیشرانه های خودرو هایی که ما با آن‌ها سر و کار داریم، از نوع موتور های 4 زمانه هستند. موتورهای 4 زمانه در 4 مرحله مکش، تراکم، انفجار و تخلیه کار می کنند.
زمانی که مخلوط بنزین و هوا توسط پیستون به داخل سیلندر و محفظه احتراق مکیده شدند، تا حد مشخصی متراکم می شوند، و میزان متراکم شدن این مخلوط با عددی به نام نسبت تراکم مشخص می گردد، به بیان دیگر، به نسبت حجم محفظه‏ سیلندر در زمانیکه پیستون در پایین ترین سطح خود قرار دارد به حجم این محفظه در زمانی که پیستون در بالاترین سطح خود قرار دارد نسبت تراکم می گویند.
بعنوان مثال اگر نسبت تراکم موتوری 10 به 1 باشد، بدین معناست که حجم مخلوط سوخت و هوای موجود در سیلندر در لحظه‏ انفجار (حداکثر تراکم) یک ‏دهم حجم آن در پیش از آغاز عمل تراکم است.
پس از پایان مرحله تراکم نیز این مخلوط بوسیله جرقه شمع محترق شده و نیروی حرکتی لازم برای حرکت خودروی شما ایجاد خواهد شد.

اصطلاح ناک زدن به چه معناست؟

این پدیده حساسیت بالایی به نوع سوخت و اکتان آن دارد در واقع هر چه از سوخت بی کیفیت و با عدد اکتان پائین تری استفاده کنیم، بیشتر صدای ناک زدن را که شبیه صدای برخورد قاشق چنگال می باشد را می شنویم.
بنابراین، هنگامی که سیلندرها از تعادل مناسب هوا و سوخت برخوردار باشند، مخلوط سوخت و هوا که وارد سیلندر شده است به طور منظم در محفظه احتراق مشتعل شده و باعث پایین رفتن پیستون و تولید نیروی موتور و انتقال آن به چرخ‌ها و حرکت خودرو می‌شود.
این چرخه به طور منظم تکرار می‌شود. ناک زدن هنگامی اتفاق می‌افتد که مخلوط هوا و سوخت به طور نامنظم بسوزد و مشتعل شدن در زمان اشتباه رخ دهد. نتیجه این مشکل، ایجاد سر و صدای آزار دهنده و آسیب حتمی به دیواره سیلندرها و پیستون‌ها خواهد بود.
پیستون سعی در بالا آمدن دارد، اما در اثر انفجار زود هنگام مخلوط درون سیلندر، نیرویی با شدت از سمت بالا به آن ضربه می زند.
در نتیجه، درجه اکتان، مقاومت نوع سوخت در برابر انفجار زودرس در مخلوط سوخت و هوای موجود در محفظه احتراق موتور را نشان می دهد.
درصورتی که قصد کاهش صدای ناک موتور را داشته باشید، باید به فکر درجه اُکتان بالا تر باشید. اگر گمان می‌کنید بنزین نامناسب وارد باک خودرو شما می‌شود، سعی کنید از یک افزودنی تقویت‌ کننده اُکتان استفاده کنید.
در آخر علاوه بر اکتان با درجه پایین، مواردی همچون استفاده از شمع های خراب یا غیر استاندارد، رسوبات کربن بر دیواره های سیلندر و یاتاقان های فرسوده می توانند باعث بروز صدای ناک و در نهایت منجر به آسیب های جدی به موتور خوردوی شما وارد نماید.

بنزین سوپر یا معمولی؟

استفاده از بنزین سوپر یا معمولی یکی از دو‌راهی هایی است که رانندگان را هنگام نزدیک شدن به پمپ بنزین، مردد می کند.از مقرون به صرفه بودن بنزین معمولی که بگذریم، بنزین سوپر هم حرف هایی برای گفتن دارد.
تفاوت بنزین سوپر با معمولی در عدد اکتان آن بوده که در نوع معمولی 87 و در سوپر 95 است. اکتان بالاتر یعنی انفجار در فشار بالاتر، یعنی بنزین سوپر دیرتر از بنزین معمولی منفجر می شود. هر خودرو با توجه به نوع موتور خود، نیازمند بنزینی با اکتان متفاوت است که در دفترچه‌ی راهنمای خودرو بدان اشاره شده است.
دانستن عدد اکتان مناسب و استفاده آن در هنگام سوخت گیری امری مهم است که سبب استفاده بهینه از موتور و افزایش عمر مفید آن می شود که توجه به این نکته در مورد خودروهای با اکتان بالا ضرورت بیشتری می یابد، زیرا اگر به خودرویی که به بنزین معمولی احتیاج دارد، بنزین سوپر زده شود برای خودرو مفید است؛ ولی اگر به خودرویی که به بنزین سوپر احتیاج دارد، بنزین معمولی زده شود، هر بار قبل از رسیدن پیستون به بالاترین نقطه در سیلندر، بنزین اشتعال پیدا کرده و پیستونی را که هنوز حرکت سر بالایی خود را کامل نکرده به پایین می راند. نتیجه ی آن، فشار به مجموعه ی پیستون، شاتون، میل لنگ و سوپاپ هاست که معمولاً با صدای خشنی همراه است و عدم توجه به این مورد در دراز مدت سبب آسیب به موتور و کاهش عمر مفید آن می شود.
نکته مهم در خودرو های جدید و مخصوصا موتور های با پایه گازسوز این است که آنها با بنزین سوپر بهتر کار می کنند، بنابراین وقتی شما به خودرویتان بنزین سوپر می‌زنید احساس شتاب بالاتر به سبب افزایش قدرت انفجاری و بهره‌وری بیشتر در عملکرد موتور را شاهد خواهید بود.
با توجه به پایین بودن کیفیت سوخت موجود در کشور و بالاتر بودن قیمت بنزین سوپر و اینکه موتور تمام خودروهای سواری در حال حاضر در ایران بر مبنای بنزین سوپر با اکتان 95 طراحی شده‌اند (بجز پیکان)، بنابراین استفاده از بنزین با اکتان بالا بهتر است و استفاده از بنزین معمولی با اکتان 87 در دراز مدت خسارات جبران ناپذیری به موتور خودرو وارد می نماید.
در استان تهران که بسیار بالاتر از سطح دریاست(یعنی سوخت دیرتر دچار خودسوزی می‌شود) استفاده از بنزین معمولی بهتر است و برعکس در شهرهای شمالی ایران که هم‌سطح دریا هستند استفاده از بنزین سوپر توصیه می شود.
نکته: اگر می خواهید از بنزین معمولی استفاده کنید بهتر است به ازای هر 3000 کیلومتر از محلول پاک کننده انژکتور استفاده کنید تا همیشه سوزن های انژکتور خودروی شما تمیز باشد.